Van het placebo effect heb je waarschijnlijk wel eens gehoord. Het wordt in de geneeskunde vaak een beetje opzij geschoven – een medicijn ‘werkt’ immers niet als de resultaten door een placebo effect komen. Toch kan het wel degelijk zijn dat mensen zich er beter door voelen.
Het tegenovergestelde komt ook voor: dat mensen zich juist zonder fysieke aanleiding slechter gaan voelen. We noemen dat ook wel het nocebo effect – een beetje het vervelende broertje van de placebo. Maar hoe werken die twee effecten nu precies, en kun je ze naar je eigen voordeel inzetten? We vertellen je er alles over!
Wat is het placebo effect?
Om het placebo effect hangt een bijna mythisch sfeertje – voor veel mensen is het moeilijk te geloven dat je echt beter kunt worden van ‘niets’. Toch is dat precies wat het inhoudt. Het placebo effect betekent: mensen worden fysiek beter omdat ze dat verwachten, bijvoorbeeld omdat ze dénken een werkzaam medicijn binnen te krijgen.
Het placebo effect wordt bijvoorbeeld veel gezien bij onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen. De helft van de proefpersonen krijgt daarbij een nepmedicijn zonder werkzame stoffen, om te testen of dat andere effecten heeft dan het geteste medicijn. Maar wat blijkt? Ook de mensen die de placebo nemen, voelen zich na afloop van de testperiode vaak beter.
‘Vage klachten’
Natuurlijk betekent dat niet dat het placebo effect overal voor gebruikt kan worden. Het treedt vaak het sterkst op bij klachten waarvan de oorsprong niet geheel duidelijk is. Een gebroken been groeit niet zomaar aan elkaar van een placebo. Maar chronische vermoeidheid, hoofdpijn en andere pijnklachten, benauwdheid en somberheid kunnen ook zonder werkzame stoffen flink verlicht worden.
Dat betekent echter niet dat die klachten om te beginnen maar aanstellerij waren, of dat mensen zich die verbetering verbeelden! Studies laten zien dat bijvoorbeeld pijnprikkels echt verminderen door het nemen van een placebo. Met andere woorden: simpelweg door de verwachtingen die mensen hebben, treden er meetbare fysieke veranderingen op.
Het placebo effect… als placebo
En het wordt nog gekker. Bij de meeste traditionele placebo-onderzoeken wordt mensen niet verteld dat ze een placebo krijgen. Juist door ze te vertellen dat het een echt medicijn is, wordt immers die heilzame positieve werking gecreëerd.
Onderzoek van Harvard-wetenschapper Ted Kaptchuk laat zien dat het placebo effect zelfs werkt als mensen weten dat ze een neppil slikken. Er hoeft de patiënten dan alleen maar verteld te worden dat er waarschijnlijk een placebo effect op zal treden, en de verbetering wordt al zichtbaar. Zelfs het effect zelf kan dus als placebo gebruikt worden!
Het nocebo effect
Tot zo ver klinkt het allemaal heel mooi: vanzelf beter worden, wie wil dat nou niet? Toch zit er een schaduwkant aan het hele verhaal. Naast het placebo effect bestaat er namelijk ook het nocebo effect. Dat is precies het tegenovergestelde: mensen gaan zich sléchter voelen omdat ze verwachten dat het slechter zal gaan.
Er is niet heel veel onderzoek naar het nocebo effect gedaan. Het is tenslotte niet erg ethisch om mensen ervan te overtuigen dat ze ernstig ziek zijn als dat ze onnodig ziek kan maken. De onderzoeken die gedaan zijn, bijvoorbeeld met lichte pijnprikkels, laten echter zien dat het nocebo effect net zo sterk kan werken als het placebo effect.
Kortom: mindset maakt verschil!
Wat kunnen we hier nu van leren? Het placebo en nocebo effect zijn vooral een belangrijke aanwijzing dat je manier van denken ontzettend veel verschil kan maken. Je gezondheid is niet alleen afhankelijk van de puur feitelijke factoren als voeding en lichaamsbeweging.
Natuurlijk is het moeilijk te meten hoe veel die mindset nu uitmaakt voor je uiteindelijke resultaten. Het is echter wel degelijk duidelijk dat aandacht en een positieve instelling invloed hebben. Hoe meer vertrouwen je in jezelf hebt, hoe groter de kans dat je uiteindelijk komt waar je wil zijn.
Het placebo effect zelf gebruiken
Het placebo effect bestaat strikt genomen vooral tussen artsen en patiënten. Toch valt het ook buiten die context goed te gebruiken. Als ouder kun je je kind bijvoorbeeld prima vertellen dat een kopje thee helpt om in slaap te vallen – en vaak heeft dat nog effect ook.
Zelfs bij jezelf is het effect van je gedachten in te zetten. Een simpel voorbeeld: door te focussen op wat je wilt, en niet op waar je bang voor bent, zul je je daadwerkelijker een stuk makkelijker door tegenslagen heen kunnen slaan. En je kunt jezelf ook prima kruidenthee voorschrijven tegen onbestemde kwaaltjes. Alleen omdat je weet dat er een placebo effect op kan treden, is er al een goede kans dat het helpt!
Laat hieronder een reactie achter. We proberen dezelfde dag nog te reageren!