Is kokosolie nu wel of niet gezond? Alle informatie op een rijtje!

Over kokosolie is de laatste jaren veel te doen geweest. De ene bron beweert dat het een levensreddend wondermiddel is, de andere bron dat het ongezonder is dan alle andere vetten. Wat moet je nou met zo’n discussie aan als je gewoon goed wilt eten? Is kokosolie gezond, of valt dat juist tegen?

In dit artikel zetten we alle argumenten voor en tegen kokosolie op een rijtje. Zo kun je zelf bepalen of je het wilt (blijven) gebruiken, of dat je liever voor alternatieve opties kiest!

Wat is kokosolie?

Kokosolie is het vet dat gewonnen wordt door het vruchtvlees van de kokosnoot uit te persen. Het heeft dus niets te maken met de kokosmelk in het binnenste van de kokosnoot! Omdat kokosolie op kamertemperatuur stolt, wordt het ook wel kokosvet genoemd.

De laatste jaren heeft het gebruik van kokosolie een snelle vlucht genomen. Het product staat in veel kringen bekend als een extreem gezond vet, dat je zelfs onbeperkt zou kunnen eten. Dat zou natuurlijk mooi zijn – maar klopt het ook?

Is kokosolie gezond?

Nee, zegt bijvoorbeeld het Voedingscentrum. Kokosolie bestaat voor ruim 80% uit verzadigde vetten, meer dan alle andere vetsoorten. Omdat verzadigde vetten doorgaans in verband gebracht worden met hart- en vaatziekten, wordt kokosolie dus afgeraden.

Over laurinezuur, het vet dat het meest geroemd wordt om zijn voordelen, is het Voedingscentrum ook kort. Dat verhoogt het cholesterol sterker dan alle andere vetten, en kan daarmee niet als gezond aangemerkt worden. Al met al wordt het eten van kokosolie dus afgeraden.

Waarom dan de hype over kokosolie?

Maar als kokosolie zo ongezond is, waar komt dan die ongekende populariteitsstijging vandaan? Het lastige is dat er óók wetenschappelijke studies zijn die juist uit lijken te wijzen dat kokosolie gezond is. Het kokosolie-superfood-kamp heeft die studies opgepikt om juist vóór dit vet te pleiten.

Kort gezegd neemt deze groep aan dat verzadigd vet helemaal niet per definitie slecht voor je is. Ja, het verhoogt inderdaad je cholesterol – maar dat hoeft niet ongezond te zijn. Er moet namelijk een onderscheid gemaakt worden tussen verschillende soorten cholesterol.

Goed cholesterol en slecht cholesterol

Cholesterol komt in twee varianten: LDL en HDL. LDL, of Low Density Lipids, is de ongezonde variant. Een hoog gehalte van deze soort zorgt inderdaad voor een grotere kans op hart- en vaatziekten. HDL, of High Density Lipids, ruimt juist het LDL op. Een hoog gehalte aan HDL verkléínt dus juist de kans op problemen.

Om die reden is het dan ook weinig zinnig om naar het totale cholesterolgehalte te kijken. De ratio tussen je LDL en HDL is veel belangrijker, zo beargumenteert bijvoorbeeld dit onderzoek. Alleen daarmee kun je namelijk iets voorspellen over het risico op hart- en vaatziekten.

Laurinezuur en cholesterol

Tot hier zijn alle partijen in de discussie het nog eens. De onenigheid ontstaat bij de kwestie welke invloed kokosolie precies op die twee soorten cholesterol heeft! Het staat namelijk vast dat laurinezuur, het voornaamste vet in kokosolie, zowel je HDL als LDL doet stijgen. Maar wat zijn daar precies de effecten van?

Voorstanders van kokosolie zeggen: omdat het HDL meer stijgt dan het LDL, verbetert de cholesterolratio door laurinezuur. Dat wordt bijvoorbeeld ondersteund door dit onderzoek, waar deelnemers met een kokosoliesupplement hun cholesterolratio sterker zagen verbeteren dan deelnemers met een sojaoliesupplement.

Maar volgens tegenstanders is dat te makkelijk gezegd. Als zowel het HDL- als het LDL-gehalte erg hoog ligt, is het onduidelijk of dat gezond of juist ongezond is. In dit onderzoek werd geconcludeerd dat LDL-gehalte een betere voorspeller is van hart- en vaatziekten dan het HDL-gehalte. In dat geval is kokosolie dus nog steeds niet gezond.

Kokosolie ongezonder dan boter?

Door de media zijn deze twee standpunten allebei op dramatische wijze opgepakt. Een berucht voorbeeld is de recente ophef omdat een groot onderzoek geconcludeerd had ‘dat kokosolie ongezonder was dan boter’.

Dat klinkt problematisch, maar als je naar het onderzoek zelf kijkt, valt daar wel iets op af te dingen. De onderzoekers trekken zelf namelijk nergens die vergelijking met boter. Wél wordt er genoemd dat kokosolie het slechte LDL-cholesterol juist minder doet stijgen dan boter. Een typisch gevalletje mediapaniek, dus.

Hoe gezond of ongezond kokosolie dan wel is, blijft echter een beetje in het midden. Kort gezegd, er is simpelweg nog niet genoeg onderzoek gedaan naar het effect van kokosolie op hart en bloedvaten.

Heeft kokosolie andere voordelen?

Hoe zit het dan met de talloze andere voordelen die aan kokosolie toegeschreven worden? Is kokosolie gezond om andere redenen dan de effecten op je hart? Twee pluspunten die veel genoemd worden zijn de antivirale werking van kokosolie en het effect op je gewicht. Maar klopt dat ook?

Is kokosolie antiviraal?

Er wordt vaak gezegd dat kokosolie een antivirale werking heeft. Er zijn inderdaad onderzoeken die laten zien dat laurinezuur en caprinezuur in geïsoleerde vorm ontstekingen tegen kunnen gaan. Het probleem? Niet al die studies zijn even goed, en zoals gezegd: dit gaat over de vetzuren in geïsoleerde vorm.

Bovendien is het verschil in alle onderzoeken relatief klein. Dus ja, het is mogelijk dat kokosolie een antiviraal effect heeft. Maar het kan ook best zijn dat het niet het geval is! En hoe dan ook geldt: het effect is een stuk kleiner dan dat van een algemeen gezondere leefstijl.

Val je af van kokosolie?

Een andere populaire claim: kokosolie helpt bij gewichtsverlies. De reden daarvoor is dat kokosolie uit middellange vetzuren bestaat, die sneller verwerkt kunnen worden door je lichaam. Ze hoeven dus niet eerst als vet opgeslagen worden. Bingo, zegt het pro-kokosolie-kamp: je kunt er dus niet van aankomen.

Dat is echter veel te kort door de bocht. Ja, de vetzuren uit kokosolie krijgen ‘voorrang’ bij de vertering. Dat betekent echter ook dat ze in plaats van andere voedingsstoffen verbrand worden! Die andere stoffen komen dus ‘in de wachtrij’ te staan – en als je die niet nodig hebt, worden ze alsnog als vet opgeslagen.

Kokosolie zorgt niet op magische wijze dat je meer kcal verbrandt of minder kcal binnenkrijgt. Er zijn onderzoeken die lijken te bewijzen dat je ervan afvalt, maar die zijn vaak van matige kwaliteit. Bovendien worden ze soms gefaciliteerd door producenten van kokosolie… De EFSA heeft de gezondheidsclaim dat je van kokosolie afvalt dan ook afgewezen.

Dus: kokosolie, ja of nee?

Wat is dus de objectieve stand van zaken voor de vraag “Is kokosolie gezond?” Kort gezegd: de wetenschap is er nog niet over uit. Er zijn aanwijzingen dat kokosolie minder ongezond is dan veel andere verzadigde vetten. Anderzijds zijn veel van die aanwijzingen nog niet met kwalitatief onderzoek gecontroleerd.

Ook voor secundaire voordelen, zoals die antivirale of vetverbrandende werking, geldt dat er simpelweg te weinig fatsoenlijk onderzoek gedaan is. Iedere bron die beweert dat dit ‘bewezen’ voordelen zijn, gaat selectief met zijn materiaal om.

Daar komt nog eens bij dat niet iedere kokosolie hetzelfde is. De varianten die je in de supermarkt vindt zijn vaak sterk geraffineerd, wat het nog moeilijker maakt om een inschatting van de effecten te geven. Al met al geldt dus: we weten het eigenlijk allemaal niet zeker.

Moet je kokosolie gebruiken in je eten?

Wat doe je daar als consument dan mee? Ter geruststelling: je valt sowieso niet dood neer van een lepeltje kokosolie op zijn tijd. Als je het met mate gebruikt, en bijvoorbeeld ook afwisselt met olijfolie en andere gezonde varianten, zit je sowieso wel goed.

Minder verstandig is misschien om emmers kokosolie per week te eten. Sommige mensen gooien het overal in, van smoothies tot soepen, en smeren het ook nog eens als boter op brood. Zolang de wetenschap er nog niet over uit is of kokosolie gezond is, kun je beter iets meer matigen.

Voel je je er helemaal niet prettig bij om kokosolie te gebruiken? Dan kun je het natuurlijk ook gewoon vervangen door onverzadigde vetten, waarmee je sowieso verantwoord bezig bent. Hopelijk worden er in de komende jaren meer goede studies gepubliceerd waarmee we een scherper beeld krijgen van de voor- en nadelen van kokosolie!