Hooggevoeligheid: wat is het en wanneer ben je hooggevoelig?

De term hooggevoeligheid komt tegenwoordig veel terug in bijvoorbeeld lifestyle- en psychologieboeken. Goede kans dat je er wel eens iets over tegen bent gekomen! Veel mensen zijn geneigd hooggevoeligheid snel af te doen als aanstellerij of ‘special snowflake’-gedrag. Het is echter wel degelijk zo dat sommige mensen nu eenmaal sterker op prikkels reageren dan anderen.

Is dat bij jou het geval, dan kan het ontzettend helpen om je daarvan bewust te zijn! We leggen je in de blog van vandaag uit wat we precies onder hooggevoeligheid verstaan. Ook geven we je tips om ermee om te gaan wanneer je je in de kenmerken herkent!

Wat is hooggevoeligheid?

Hooggevoeligheid kan in het kort omschreven worden als een sterkere gevoeligheid voor prikkels en indrukken. Met andere woorden: het zenuwstelsel en het brein zitten zo in elkaar dat geluiden, licht en drukte een stuk harder binnen kunnen komen dan gemiddeld. Hooggevoelige mensen – ook wel HSP’s of High Sensitive Persons – raken zo snel overweldigd door hun omgeving.

Volgens Elaine Aron, de psychotherapeut die de term oorspronkelijk bedacht, is ongeveer 15 tot 20% van de mensen hooggevoelig. Het gaat daarbij om ruwweg evenveel mannen als vrouwen. Volgens haar onderzoek is het waarschijnlijk een grotendeels erfelijke eigenschap.

Geen wetenschappelijk begrip

Hoewel er veel over hooggevoeligheid geschreven is, is het zeker geen algemeen geaccepteerd wetenschappelijk begrip. Neurologen en neuropsychologen staan vaak afwijzend tegenover het label zoals het door veel zelfbenoemde HSP’s gebruikt wordt. Eén reden is dat hooggevoeligheid naar hun mening gewoon een gebruikelijke karaktereigenschap is. Het is dus onzin om er een ‘diagnose’ op te plakken.

Een ‘verbijzondering van het normale’, wordt het wel genoemd: mensen doen iets dat veel voorkomt belangrijker lijken dan het is. Nog problematischer is het dat veel mensen die diagnose bij zichzelf proberen te stellen. De online tests die je daarvoor vindt zijn vaak echter zo opgesteld dat bijna iedereen er hooggevoelig uitkomt.

Het is dus belangrijk om je ervan bewust te zijn dat de term ‘hooggevoeligheid’ zeker niet onomstreden is, en met goede reden.

Wanneer ben je hooggevoelig?

Hooggevoeligheid is dus geen wetenschappelijke ‘aandoening’, en eigenlijk ook niets bijzonders. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat je er geen last van kunt hebben als je bovengemiddeld ontvankelijk bent voor prikkels.

Onhandig is ook dat veel mensen van zichzelf niet doorhebben dat ze over die eigenschap beschikken. Wat zijn nu tekenen dat jij tot die grote groep mensen behoort bij wie alles wat harder binnenkomt? We zetten er een aantal op een rijtje:

• Je bent erg gevoelig voor sociale spanning en stress. Ook stilzwijgende conflicten pik je heel makkelijk op – en misschien wel belangrijker, je kunt ze maar heel moeilijk loslaten, ook als je er zelf niets mee te maken hebt.
• Sociaal contact kan je sterk uitputten. Zeker als er sprake is van onderliggende spanning of (negatieve) emoties kan een kort gesprek je al helemaal ‘leegzuigen’.
• Je ziet en hoort alles wat er om je heen gebeurt. Dat kan soms ten koste gaan van je concentratie; je hebt immers moeite om je af te sluiten voor de prikkels uit je omgeving.
• Je kunt niet goed tegen drukte of grote groepen mensen in beperkte ruimtes. Ook hier geldt weer dat de grote hoeveelheid prikkels al snel tot ‘overbelasting’ leidt.
• Het kost meer tijd om indrukken van buitenaf te verwerken. Rust is nodig om dat te kunnen doen.
• Je reageert sterk op stress en emoties. Je schrikt heviger, bloost misschien snel, en kan snel van de ene in de andere uiterste emotie schieten.

Natuurlijk is hooggevoeligheid geen binaire schaal: je bent niet óf wel, óf niet hooggevoelig. Het kan dus prima zijn dat je je wel in bovenstaande kenmerken herkent, maar er eigenlijk nooit last van hebt. Of misschien herken je je in een paar van deze punten en ben je gewoon niet in ieder aspect gevoeliger. Er zijn eindeloos veel gradaties mogelijk, met andere woorden.

Wat te doen tegen hooggevoeligheid?

Hooggevoeligheid komt over het algemeen neer op een samenloop van verschillende karaktereigenschappen – introversie, openheid, vriendelijkheid en wat in de psychologie neuroticisme wordt genoemd. Omdat het gewoon een deel van de persoonlijkheid is, kun je jezelf dus ook moeilijk ‘minder gevoelig’ maken. Toch is er wel een aantal tips waarmee je het jezelf een stuk makkelijker kunt maken!

1. Accepteer dat je gevoeliger bent

Acceptatie is de helft van de oplossing. Veel HSP’s komen in de problemen omdat ze te hard proberen om hun eigen vermoeidheid te negeren. Helaas: soms is je brein gewoon echt even overprikkeld. En helaas, dat gebeurt bij jou misschien relatief sneller dan bij anderen. Door dat aan jezelf toe te geven, kun je er beter mee omgaan.

2. Maak jezelf geen slachtoffer

Veel mensen realiseren zich op een zeker moment dat veel van hun klachten ‘verklaarbaar’ zijn door het label hooggevoeligheid. Een risico is dan dat ze hun nieuwe diagnose gaan gebruiken als excuus om er een drama van te maken. Het is immers niet hun schuld als andere mensen last hebben van hun acties, ze zijn gewoon hooggevoelig! Dat is natuurlijk onzin.

Als er problemen ontstaan door jouw karaktereigenschappen, zul je aan oplossingen moeten blijven werken. Van iemand die te opvliegend is verwacht je ten slotte ook dat die persoon daarmee om leert gaan.

3. Maak het bespreekbaar (en wees eerlijk)

Een belangrijke stap daarbij is dat je eerlijk bent over de klachten die je ervaart. Verzin geen suffe smoesjes om dat etentje af te zeggen, daarmee kwets je mensen alleen maar. Leg in plaats daarvan gewoon uit dat je vermoeid bent, en kijk of er misschien een manier is om die afspraak minder belastend te maken.

Dat betekent niet dat iedereen alles voor jouw hooggevoeligheid opzij moet schuiven – maar een beetje eerlijkheid zal voor meer begrip en welwillendheid zorgen.

4. Leer grenzen en prioriteiten stellen

En als je er maar oprecht over bent, hoef je je ook niet schuldig te voelen om af en toe gewoon iets af te zeggen. Hetzelfde gebeurt als mensen ziek zijn, ten slotte. Het beste is natuurlijk als je jezelf aanleert om ook van tevoren op tijd nee te zeggen. Vult je agenda zich voor een bepaalde week veel te snel? Geef dan gewoon aan dat je voor die extra borrel echt niet kunt. Goede grenzen zijn belangrijk als je snel vermoeid raakt.

5. Zoek je rust op

Ten slotte is het belangrijk dat je jezelf echt rust kunt geven wanneer dat nodig is. Vind uit wat voor jou werkt – mediteren, rustige muziek, een wandeling of gewoon even wat tijd alleen? Op die manier kun je jezelf effectief weer ‘opladen’ als je er echt even doorheen zit!