Zware metalen in je eten, hoe gevaarlijk zijn ze?

Zeker bij het eten van vis wordt er veel gewaarschuwd voor het gevaar van zware metalen. Ook bij andere voeding, en rondom bijvoorbeeld tabak en make-up, valt de term nog wel eens. Bijna iedereen weet dan ook wel dat je deze stoffen beter niet binnen kunt krijgen.

Maar waarom eigenlijk niet? Wat zijn zware metalen precies, en wat is het gevaar van een al te grote dosis? We leggen je in de blog van vandaag uit wat het probleem is – en natuurlijk hoe je dat probleem kunt voorkomen.

Wat zijn zware metalen?

Zware metalen zijn stoffen als arseen, cadmium, kwik, lood en tin. Van nature komen ze weinig in het milieu voor, maar door vervuiling komen ze toch in de bodem terecht. Dat gebeurt met name rond plekken waar metaal gewonnen en bewerkt wordt, of waar kolen en afval verbrand worden.

Zitten zware metalen eenmaal in de bodem, dan hechten ze zich gemakkelijk aan klei. Ze worden vervolgens met die klei richting rivieren en zeeën gespoeld. Omdat de afbraak van deze stoffen erg veel tijd kost, kunnen ze helaas eeuwenlang in de natuur blijven rondzwerven.

Zware metalen in voeding

Omdat zware metalen zich zo verspreiden, komen ze uiteindelijk ook in je voeding terecht. Zo bevatten bepaalde vissoorten relatief meer van deze stoffen, omdat ze ze uit het water opnemen. Het gaat dan voornamelijk om schaal- en schelpieren en roofvissen als snoek en tonijn. Ook lever- en niervlees van dieren bevat meer zware metalen: in deze organen worden die namelijk verwerkt.

In plantaardige producten kunnen ook zware metalen teruggevonden worden. Die worden dan direct uit de bodem opgenomen. Het gaat vooral om groenten die onder de grond groeien, zoals kool, wortels en knolgroenten. Ook aardappels en bepaalde granen nemen relatief veel zware metalen op uit de grond.

Zijn zware metalen gevaarlijk?

Heel kleine hoeveelheden zware metalen kunnen door je lichaam gefilterd en afgevoerd worden. Dit kost echter wat meer tijd dan bij andere onnodige voedingsstoffen. Krijg je er te veel van binnen, dan is het gevolg dat de hoeveelheid zware metalen rond je lever zich opbouwt. Afhankelijk van de stof in kwestie kan dat nare consequenties hebben.

Het belangrijkste gevaar is dat de zware metalen zich aan cellen binden die eigenlijk kalk en ijzer moeten vervoeren. Dat kan tot een ijzertekort en botontkalking leiden. Eet je langdurig te veel arseen en cadmium, dan gaat bovendien het risico op long- en huidkanker omhoog. Ten slotte kunnen je lever, hersenen en zenuwen beschadigd raken.

Zware metalen vermijden

Dat alles klinkt behoorlijk alarmerend. Gelukkig is er ook goed nieuws: er zitten namelijk steeds minder zware metalen in je eten. Dat komt doordat milieueisen voor industriële processen steeds strenger worden. Er lekt dus steeds minder afval de bodem in. Ook worden er strenge eisen aan voedingsveiligheid gesteld, waardoor de kans in Nederland erg klein is dat je een overdosis zware metalen binnenkrijgt.

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat alles meteen weg is. Je kunt echter heel wat doen om te voorkomen dat er (te veel) zware metalen in je lichaam terechtkomen! We noemen hieronder enkele praktische punten om op te letten.

1. Niet roken

De belangrijkste bron van zware metalen is voor veel mensen niet voedsel, maar tabak. Sigaretten bevatten heel wat rommel die direct in je lichaam terecht komt. Zorg ook dat je niet te vaak in de sigarettenrook van anderen zit, want daarmee adem je net zo goed zware metalen in.

2. ‘Natuurlijke’ make-up en deodorant

Gebruik je regelmatig make-up? Koop dan liefst zo veel mogelijk ‘natuurlijke’ en milieuvriendelijke merken. Hier zitten soms nog steeds wel wat sporen van chemicaliën in, maar aanmerkelijk minder dan in reguliere make-up. Voor deodorant geldt hetzelfde: kies een product met zo min mogelijk toevoegingen.

3. Eet gevarieerd

Gevarieerd eten is verstandig omdat je op die manier ‘van alles wat’ binnenkrijgt en dus geen tekorten oploopt. Het omgekeerde geldt echter ook: het voorkomt dat je van bepaalde stoffen per ongeluk veel te veel binnenkrijgt. Door veel af te wisselen, voorkom je dus ook een overdosis zware metalen.

4. Kijk uit met anti-aanbakpannen

Veel anti-aanbaklagen bevatten ongezonde stoffen. Dat hoeft geen probleem te zijn als ze niet beschadigd raken. Maar schraap je er met metalen keukengerei overheen, of gebruik je sop en schuursponsjes bij het afwassen? Dan kunnen diezelfde stoffen bij de volgende kooksessie in je eten belanden.

5. Zwanger? Eet geen roofvissen!

Wanneer je zwanger bent, ben je extra kwetsbaar voor zware metalen. Het wordt in die gevallen afgeraden om roofvissen te eten. Die kunne namelijk veel kwik bevatten. In deze categorie vallen bijvoorbeeld haai, makreel, paling, snoek, tonijn en zwaardvis, zowel vers als in blik.

Ontgiften zware metalen

Veel gezondheidswebsites raden je aan om te ontgiften of detoxen tegen zware metalen. Dat heeft echter weinig zin. Zware metalen worden – zij het dan langzaam – verwerkt door je lever, en geen enkele voeding zorgt ervoor dat je lever opeens sneller gaat werken. Ook bijvoorbeeld flink zweten in de sauna heeft geen invloed op de uitscheiding van zware metalen.

Soms maken detoxproducten de boel er zelfs erger op. Veel kuren op basis van klei bevatten bijvoorbeeld lood – dat je lever dan óók weer moet verwerken. Begin dus nooit aan gekke supplementen, want als het niet baat, kan het wel degelijk schaden.

Het beste dat je kunt doen om je lichaam te helpen, is gewoon zo min mogelijk zware metalen binnenkrijgen! Zo minimaliseer je het werk dat je lever uit moet voeren en voorkom je al te grote opstapelingen van giftige stoffen. Door gezond en gevarieerd te eten, krijg je dat gelukkig al snel voor elkaar.