Is speltbrood glutenvrij?

Speltbrood is tegenwoordig ongeveer synoniem voor ‘gezond’. Waar tarwe aan alle kanten in het verdomhoekje wordt gezet, krijgen we juist vaak het advies om wél spelt te eten. Dat zou immers een oergraan zijn, of anders natuurlijker, en dus een stuk beter voor je. Er gebeurt echter iets vreemds met al die lofzangen op spelt – soms staat er in zo’n lijstje opeens dat spelbrood glutenvrij zou zijn.

Klinkt nuttig voor mensen met coeliakie, maar helaas is het helemaal niet waar! In het artikel van vandaag kijken we hoe het precies zit met die gluten in spelt. Daarnaast bespreken we of speltbrood dan niet toch een beter alternatief voor tarwe kan zijn.

Wat zijn gluten?

Er bestaan nogal wat misverstanden over wat gluten nu eigenlijk precies zijn. Een kleine uitleg is hier dus wel op zijn plaats! Gluten (en ja, dat is ook het enkelvoud) is een verzamelnaam voor verschillende soorten eiwitten die je in allerlei graansoorten aantreft. Tarwe is er daar één van, maar ook haver, rogge en gerst zitten er bijvoorbeeld vol mee.

Gluten zorgen voor binding en stevigheid – niet voor niets is de naam verwant aan het Engelse glue. Ze worden daarom ook wel in producten gebruikt waar je ze niet direct zou verwachten. Denk aan soepen en sauzen die je kant-en-klaar in de supermarkt vindt.

Zijn gluten ongezond?

Nu hebben deze arme eiwitten de afgelopen jaren een behoorlijk slechte naam gekregen. Er leken namelijk onderzoeken te suggereren dat gluten voor buikpijn, vermoeidheid en nog heel wat andere klachten konden leiden. Het probleem is dat de meeste van die onderzoeken inmiddels zijn teruggetrokken!

De algemene consensus is dus nog steeds dat gluten voor bijna iedereen helemaal veilig zijn. Alleen als je glutenintolerantie (coeliakie) hebt, zijn gluten echt gevaarlijk. Ze tasten dan namelijk de darmwand aan, die zijn darmvlokken verliest en daardoor te glad wordt. Je kunt dan niet goed voedingsstoffen meer opnemen.

Dit probleem bestaat echter alleen voor maximaal een procent van de bevolking. Voor andere mensen zouden gluten veilig moeten zijn.

Wat is speltbrood?

Goed, dan door naar dat speltbrood. Zoals de naam al zegt, is dit brood waar speltmeel of speltbloem in zit. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is echter niet al het speltbrood volledig met spelt gemaakt. De naam wordt niet officieel beschermd, zoals dat bijvoorbeeld met volkoren brood het geval is.

Producenten mogen iets dus al speltbrood noemen als er een klein beetje spelt in zit – ook als de rest is aangevuld met tarwe. Daarnaast wordt er vaak veel speltbloem in plaats van speltmeel gebruikt. Daardoor bevat het uiteindelijke brood minder vezels, wat het ook minder gezond maakt. Het is dus van groot belang om altijd goed het etiket te lezen als je speltbrood kiest; alleen zo weet je precies wat je koopt!

Zitten er gluten in speltbrood?

Stel nu dat je een speltbrood gevonden hebt waar geen tarwe in gebruikt wordt. Dan hebben we slecht nieuws voor je: het is nog steeds niet glutenvrij. Spelt is namelijk ook gewoon één van de granen die gluten bevat. Wel is het een ander soort gluten dan wat je in tarwe vindt. Voor mensen met coeliakie maakt dat echter niets uit – hun darmen raken er nog steeds behoorlijk door van slag.

Helaas beweren ook producenten van speltbrood nog wel eens dat hun producten glutenvrij zijn. Ben je intolerant voor gluten, dan is het van groot belang dat je hier niet intrapt. Je kunt dit soort misleidende informatie ook melden bij de Nederlandse Coeliakie Vereniging.

Is speltbrood gezonder dan tarwebrood?

Ook verder is er weinig reden om speltbrood op zo’n enorm voetstuk te plaatsen. Zeker, het graan heeft zo zijn goede eigenschappen. Die zijn echter weinig verschillend van die van (kwalitatieve) tarwe. Zo is de verhouding van koolhydraten en eiwitten vrijwel gelijk. Ook bevat speltbrood door het gebruik van speltbloem meestal helemaal niet meer vezels.

In spelt zitten iets meer onverzadigde vetzuren, maar in tarwe zit wel weer meer omega 3-vet. Al met al zijn de twee granen zo nauw verwant dat je een DNA-test nodig zou hebben om ze van elkaar te onderscheiden. Het is dus zeker niet zo dat spelt van zichzelf altijd gezonder is dan tarwe. Daarvoor lijken ze gewoon te veel op elkaar.

Spelt en FODMAP’s

Allemaal leuk en aardig, zeg je nu misschien, maar er zijn genoeg mensen die zich wel degelijk beter voelen als ze speltbrood eten. Hoe is dat dan mogelijk? Als we de mogelijkheid van een placebo-effect uitschakelen, is er één mogelijke verklaring: FODMAP’s.

Dit zijn kleine deeltjes die eveneens vaak in koolhydraatarme producten voorkomen, en die bij sommige mensen tot darmklachten leiden. De stofjes fermenteren namelijk bij de vertering, waardoor gassen vrijkomen die bijvoorbeeld buikpijn kunnen veroorzaken.

Nu zijn er gevallen bekend van mensen die de FODMAP’s in tarwe niet konden verdragen, maar die in spelt wel. Val jij in die categorie, dan kan speltbrood dus inderdaad gezonder zijn. Wel raden we je aan om een diëtist in te schakelen als je last van FODMAP’s denkt te hebben – dan zijn er waarschijnlijk meer producten die je moet vermijden.

Speltbrood van betere kwaliteit

Om alles maar even samen te vatten: dat speltbrood glutenvrij zou zijn, is een fabel. Helpt speltbrood je toch om je beter te voelen, dan betekent dat dus niet dat je niet tegen gluten kunt. In plaats daarvan ligt het waarschijnlijk aan FODMAP’s die je niet goed kunt verteren. Ten slotte is er nog één ietwat suffe reden waarom speltbrood gezonder kan zijn: de kwaliteit is vaak gewoon beter.

Goedkoop supermarktbrood vol onnodige toevoegingen wordt nooit met spelt gemaakt. Eet je speltbrood, dan komt dat dus waarschijnlijk van betere bakkers die ál hun brood beter bakken. En ook dat kan een merkbaar verschil maken voor je gezondheid! Is dit het geval, dan kun je echter ook gewoon tarwebrood van goede kwaliteit kopen.