Is glutenvrij eten voor iedereen gezonder?

Glutenvrij eten is hartstikke hip. Waar je vijf jaar geleden nog met een vergrootglas naar glutenvrij brood moest zoeken, staat de supermarkt nu vol met glutenvrije crackers, granola, meel en taartjes. Voor mensen met glutenintolerantie is dat natuurlijk goed nieuws!

Maar hoe zit het met de mensen die om andere redenen glutenvrij eten? Is dat echt gezonder, of is dat maar een fabeltje? We bespreken hieronder het effect van gluten op je lichaam – en waarom je ze wel of niet zou moeten eten.

Wat zijn gluten?

Eerst maar even de basis. Gluten zijn een specifieke soort eiwitten die vooral in bepaalde granen voorkomen. Tarwe is het bekendste voorbeeld, maar ook spelt, rogge, kamut en gerst bevatten bijvoorbeeld gluten. Hetzelfde geldt dus voor alle producten waar deze granen in verwerkt zijn.

Daarbij hebben we het overigens niet alleen over brood, taartjes en crackers. Vooral tarwe wordt vaak aan allerlei andere producten toegevoegd als bindmiddel. Daarom zijn ook soepen en sauzen, bewerkte vleeswaren, allerlei snacks en zelfs snoepjes vaak niet glutenvrij. Hetzelfde geldt voor producten van tarwe zoals couscous of seitan.

Coeliakie (glutenintolerantie)

De meeste mensen kunnen gluten gelukkig prima verteren: die worden op dezelfde manier verwerkt als andere eiwitten. Voor ongeveer 1% van de bevolking vormen gluten echter wel een probleem. Zij hebben coeliakie of glutenintolerantie. Dat is een auto-immuunziekte waarbij gluten ontstekingen in de darmwand veroorzaken.

Op de korte termijn is het gevolg dat de darmvlokken beschadigd worden, waardoor voedingsstoffen niet goed meer opgenomen worden. Dit veroorzaakt hevige buikpijn, diarree, vermoeidheid en andere soortgelijke verschijnselen. Blijft coeliakie heel lang onopgemerkt, dan kan de beschadiging zelfs onomkeerbaar worden. Gelukkig komt dit weinig voor: de symptomen zijn behoorlijk opvallend.

Glutensensitiviteit

Naast glutenintolerantie bestaat er ook glutensensitiviteit. Over deze aandoening is nog veel onbekend. Patiënten krijgen wél last van nare symptomen als ze gluten eten, maar er is geen beschadiging van de darmwand. Het is dus nog niet duidelijk waar de klachten dan wel door ontstaan.

Als je vermoedt dat je je glutensensitiviteit hebt, is het belangrijk om een diagnose te laten stellen door een diëtist. Die kan namelijk controleren of de klachten niet door iets anders veroorzaakt worden. Op die manier voorkom je dat een andere (potentieel gevaarlijke) aandoening onder de oppervlakte blijft terwijl je voor eigen doktertje speelt.

Het is nog onduidelijk hoe veel mensen ongeveer last hebben van glutensensitiviteit. Wel weten we dat het vaak gepaard gaat met het prikkelbare darmsyndroom.

Zijn gluten ongezond?

Voor mensen met glutenintolerantie of –sensitiviteit geldt dus duidelijk dat ze beter geen gluten kunnen eten. Maar hoe zit dat met de rest van de wereld? De laatste jaren zijn er een aantal bronnen die beweren dat iederéén dikker wordt van gluten. Ook zouden ze verslavend zijn en kun je er kanker van krijgen.

Over deze claims kunnen we kort zijn: ze zijn onzinnig. Je wordt alleen dik van een overschot aan calorieën – en nee, gluten veroorzaken niet ‘magisch’ zo’n overschot. Dat zogenaamde verslavende stofje in gluten? Dat nemen mensen niet eens op, dus het kán geen verslavende gevolgen hebben.

Voor dat verhoogde risico op kanker is gewoon geen enkel fatsoenlijk bewijs. Alleen mensen met coeliakie lopen dat risico bij continue glutenconsumptie, door de beschadiging van hun darmwand.

Tekorten door glutenvrij eten

Er is dus geen enkele reden om je tot glutenvrij eten te beperken als je er prima tegen kunt. Sterker nog: het kan behoorlijk ongezond zijn. Wie gluten vermijdt, beperkt daarmee namelijk ook zijn inname van (volkoren) graanproducten. En die vormen juist een belangrijk onderdeel van een gezond voedingspatroon.

Mensen die glutenvrij eten lopen bijvoorbeeld een hoger risico op een vezeltekort. Zeker bij kinderen leidt dit vaak tot hevige constipatie. Ook vitamine E en B komen voor een groot deel uit volkoren granen. Ten slotte is er het risico op een tekort aan ijzer en enkele andere mineralen.

Glutenvrij eten is ongezonder

Daar houdt het bovendien nog niet op met de nadelen. In glutenvrij eten zitten vaak te weinig goede stoffen… en te veel stoffen die je helemaal niet binnen wilt krijgen! Dat geldt zeker voor bewerkte producten met gluten, zoals glutenvrij brood en glutenvrij meelmixen.

Gluten hebben namelijk een belangrijke functie in veel graanproducten: ze zorgen voor smaak, structuur en binding. Maak je glutenvrij eten, dan moet dat op een andere manier gebeuren. En dus worden veel glutenvrije producten boordevol suiker, ongezonde vetten en andere rommel gestopt.

Dus… eet rustig gluten!

Kortom: als je geen reden hebt om de gluten te laten staan, moet je dat vooral niet doen. Een voedingspatroon met gluten is doorgaans gezonder, makkelijker en een heel stuk goedkoper. Er is echt geen enkele reden om het jezelf moeilijker te maken.

Vermoed je dat je niet tegen gluten kunt? Ga dan altijd eerst naar een arts of gediplomeerd diëtiste. Die kunnen niet alleen voorkomen dat je een verkeerde zelfdiagnose stelt, ze helpen je ook om een gezond voedingspatroon op te bouwen. Zo zorg je dat je ook zonder gluten alle noodzakelijke voedingsstoffen binnenkrijgt!