Je bent het ongetwijfeld wel eens tegengekomen: de claim dat een bepaald voedingsmiddel kanker kan voorkomen. Meestal gaat het om exotische ‘superfoods’ of dure supplementen. En andersom wordt er ook wel eens beweerd dat je van een bepaald product juist kanker krijgt. In zo’n geval gaat het meestal juist om dingen die je al jaren zonder argwaan eet – zuivel of granen, bijvoorbeeld.
De vraag is natuurlijk: in hoeverre slaan dat soort claims ook ergens op? Wat is de relatie tussen kanker en voeding? En kan dat überhaupt, kanker voorkomen met voeding? In deze blog bespreken we de zin en onzin over dit onderwerp en kijken we hoeveel je nu écht kunt doen tegen kanker!
Wat is kanker?
Om te beginnen moeten we het even over kanker zelf hebben. Buiten medische literatuur wordt vaak over kanker gesproken alsof het één enkele ziekte is. We zoeken naar ‘het medicijn voor kanker’ alsof dat één pilletje zou moeten zijn, bijvoorbeeld.
In werkelijkheid zit het helaas een stuk ingewikkelder in elkaar. Er bestaat niet ‘één kanker’. Het gaat om verschillende ziektes, allemaal gekenmerkt door overmatige celdeling. Dat is echter de enige gemene deler! Sommige soorten kanker worden door virussen veroorzaakt, anderen door een ander soort celschade.
Het ziekteverloop en de behandeling zijn per soort anders. Het is belangrijk om deze complexiteit altijd in je achterhoofd te houden als het om kanker gaat.
Combinatie van factoren
Dat alles betekent ook dat je maar zelden een eenduidige oorzaak voor kanker aan kunt wijzen. Het ontstaan van een tumor duurt jaren, en er spelen ontzettend veel factoren een rol. Denk aan genen, lichaamsbeweging, voedingspatroon, gewicht, virussen en bacteriën, zonlicht, vervuilde lucht, tabak en alcohol, en gewoon botte pech.
Natuurlijk, sommige factoren geven meer risico dan andere. Ook kettingrokers kunnen echter hun leven doorkomen zonder ooit kanker te ontwikkelen, en omgekeerd kun je ook kanker krijgen als je heel gezond leeft. Het ontstaan is zo ingewikkeld dat je het nooit volledig uit kunt sluiten op basis van alleen je leefstijl!
Verband kanker en voeding
Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er helemaal geen verband is tussen kanker en voeding. Niet alle rokers krijgen kanker, maar er ontstaan wel degelijk tumoren als gevolg van roken. Op dezelfde manier zijn er ook wel degelijk kankergevallen die met een gezond voedingspatroon voorkomen hadden kunnen worden.
De World Cancer Research Foundation (WRCF) schat dat 30 tot 40 procent van de kankergevallen ontstaat door ongezond eet- en beweeggedrag. KWF Kankerbestrijding schat dat aantal lager in, namelijk op ongeveer 10 procent. Volgens het RIVM bestaat jaarlijks bij zo’n 3000 patiënten een verband met hun eetpatroon. Hoe sterk het verband tussen kanker en voeding is, is dus niet geheel duidelijk – maar het is er zeker.
Superfoods tegen kanker?
De vraag is dan natuurlijk: kun je dan ook kanker voorkomen met voeding? En zo ja, welke voeding? Veel voedingsblogs denken het antwoord daarop gevonden te hebben met superfoods. Denk aan tarwegras, gojibessen en andere soortgelijke producten. Dagelijks een shotje van dit ene poeder in je smoothie, en je wordt gegarandeerd honderd!
Helaas. Zo werkt het niet met voeding en kanker. We weten nog maar heel weinig van het verband tussen geïsoleerde stoffen en kankerontwikkeling. Het is dus onzinnig om te stellen dat één bepaald voedingsmiddel de ziekte kan voorkomen. Bovendien is er al helemaal geen grootschalig onderzoek gedaan naar, bijvoorbeeld, de preventieve werking van tarwegras. Dit soort claims zijn dus niet onderbouwd, en daarmee betekenisloos.
De grote lijnen
Waar we wel iets van weten, is het verband tussen ‘grote lijnen’ en kanker. Dat wil zeggen: we weten dat het eten van bepaalde voedingscategorieën de kans op kanker vergroot of verkleint. Vaak is het niet geheel duidelijk aan welke stoffen dat effect precies ligt. We kennen alleen het statistische onderzoek waar het verband uit blijkt.
Uit dit soort onderzoek komen dan ook aanbevelingen voort als “eet minder rood vlees”. We zien simpelweg dat mensen die veel rood vlees eten net wat vaker kanker ontwikkelen! Dat is echter iets heel anders dan zeggen: “Je krijgt kanker van rood vlees” – dat is namelijk lang niet altijd waar. En het betekent helaas ook niet dat je veilig bent als je dat vlees maar laat liggen…
Kanker voorkomen met voeding
Dus hoe zit het nu, met die claims dat voeding kanker kan tegenhouden? Als er ergens wordt beweerd dat een specifiek product je gezond houdt – ongeacht de rest van je eetpatroon – is dat onzin. Het gaat niet om losse producten, maar om het geheel. Als een betrouwbare bron je vertelt dat een bepaalde structurele aanpassing in je eetpatroon de kans op kanker verkleint, is dat echter wél zinnig.
Het WRCF en het Voedingscentrum raden de volgende punten aan:
1. Blijf op gewicht
Veel mensen denken bij kanker en voeding meteen aan e-nummers en biologisch vlees. In werkelijkheid is overgewicht echter een veel grotere risicofactor bij kanker. Ook extreme schommelingen in het gewicht lijken het risico te vergroten. Het WRCF raadt daarom aan om een slank postuur te behouden, maar zeker ook uit te kijken voor ondergewicht.
2. Eet veel plantaardig
Wil je echt kanker voorkomen met voeding, of de kans in ieder geval zo veel mogelijk verkleinen? Kies voor een dieet waarin groenten en fruit, peulvruchten en granen een grote rol spelen. Er is niets mis met gezonde dierlijke producten, maar ze kunnen beter niet de hoofdrol spelen. Varieer zo veel mogelijk met je plantaardige voeding.
3. Beperk de consumptie van…
Aan de andere kant betekent kanker voorkomen met voeding natuurlijk ook dat je ongezonde voedingsmiddelen vermijdt. De volgende producten kun je beter niet te veel of niet eten:
- Rood vlees: maximaal 300 gram per week (en in totaal max. 500 gram vlees per week)
- Bewerkt vlees: zo min mogelijk
- Alcohol: liefst helemaal niet, anders maximaal één glas per dag
- Zout: niet meer dan de ADH van 6 gram per dag
- Aangebrande voedingsmiddelen: zo min mogelijk
- Geraffineerde suikers: zo min mogelijk
4. Beweeg voldoende
Lichaamsbeweging is niet alleen belangrijk om obesitas te voorkomen. Het zorgt er ook in het algemeen voor dat je lichaam gezonder blijft en eventuele schade beter aan kan pakken. Het advies is om dagelijks minstens een half uur te bewegen. Dat hoeft geen intensieve sport te zijn: een wandeling werkt net zo goed.
Laat hieronder een reactie achter. We proberen dezelfde dag nog te reageren!
We hebben een voedingsagentschap en moeten met bril en vergrootglas naar de winkel om de inhoud van de producten te controleren. Meer duidelijkheid en transparantie is een minimale eis van de betalende consument .
Buiten alcohol gebruik in mijn studentenjaren, leefde ik gezond. Toch lever ook ik mijn strijd tegen deze vreselijke ziekte !
Wat heftig, Tony! Heel veel sterkte gewenst :-)
Hey Lotte , wat is dan voldoende selenium ? En met toevoeging van een supplm in deze met bijv. 100 mcg plus die ongeveer 40 a 50 mcg uit je voeding zit je toch nog goed dan en onder die bovengrens van max 300 a 400 mcg ? En dit is veilger dan die noten want dit is absoluut versus gokken en gezien de positieve effecten ...
Hi Corina,
Het Voedingscentrum noemt 50 mcg selenium als de minimale hoeveelheid om gezond te blijven. Als je ongeveer van jezelf weet hoeveel je er via je eten van binnenkrijgt, kan een supplement inderdaad best (en precies zoals je zegt, dat is veiliger dan paranoten, die vaak als 'natuurlijk supplement' gebruikt worden). Het belangrijkste is dat je je ervan bewust bent dat er een maximum zit op de hoeveelheid die je gezond binnen kunt krijgen :-)
Hey lotte,thanks voor je reactie en helemaal met je eens dat er zeker enige voorzichtigheid geboden is aang supplementeren
En idd er is die ondergrens en een bovengrens plus er is het voedingscentrum en er zijn de resultaten van wetenschappelijke onderzoeken . En de huisarts eens vragen in deze bijv om middels bloedonderzoek de waardes te laten bepalen is ook nog een idee maby alvorens te starten. En half jaartje later weer !
Groetjes!
Hi Corina,
Goed plan! Ik heb o.a. naar aanleiding van je vraag net een nieuw artikel over te veel vitamines online gezet, misschien vind je dat nog interessant :-)
Het is helaas zo dat er in Nederland relatief weinig selenium in de bodem zit en dus ook weinig in de gewassen die erop verbouwd worden
Misschien toch een goed idee om wat bij te supplementeren gezien het positieve effect ?!
Hi Corina,
Het is inderdaad belangrijk om genoeg selenium binnen te krijgen. Supplementen zijn echter niet zo'n goede optie, behalve bij een acuut en hevig tekort. Een overschot zorgt namelijk voor hartkloppingen, duizeligheid en meer nare symptomen. Ook als je dagelijks paranoten eet kun je al snel over de maximale grens van 400 mcg per dag raken.
In je voeding vind je selenium in dierlijke producten als eieren en vlees, maar ook in bijvoorbeeld linzen en Quorn. Hiermee is het nog steeds prima mogelijk om voldoende selenium binnen te krijgen :)
Het mineraal Selenium blijkt als krachtige antioxidant de kans op diverse vormen van kanker te verlagen met soms wel meer dan de helft zoals bijv prostaatkanker wanneer genomen als supplement.
L Selenomethionine is een goed opneembare vorm van selenium