De puberteit, een lastige periode

De puberteit is het moment waarop het lichaam zich op volwassenheid voorbereid en kinderen plotseling mannen en vrouwen worden. Voor ouders/opvoeders is het vaak een tijd die ze vrezen, maar ook jongeren hebben het vaak erg moeilijk in deze periode. Want wat gebeurt er nou eigenlijk allemaal in de puberteit?

Het is een periode waarin alles verandert onder invloed van hormonen. De eerste menstruatie vindt plaats of een nachtelijke zaadlozing. Daarna is voortplanting mogelijk en spelen ook verlangens op die ze eerst niet hadden.

De leeftijd waarop het begint

Er is geen vaste leeftijd waarop de puberteit begint. We spreken dus altijd voor gemiddelden. Het kan per persoon zelfs jaren verschillen. Het is dus zeker niet raar om veel eerder of later dan vrienden in de puberteit te komen.

De puberteit begint bij meisjes (gemiddeld) eerder dan bij jongens. Rond een jaar of 10 begint een meisje meestal al te puberen. Jongens rond de 12 jaar. Het puberen eindigt tussen de 16 en 18 jaar.

Gedurende die jaren groeien kinderen sneller dan ooit en verandert het lichaam ook snel op allerlei manier. Niet alleen qua uiterlijk, maar ook in het lichaam.

Hoewel kinderen die jaren ook snel in lengte groeien, is het niet zo dat de groei aan het einde van de puberteit stopt. Tot voor kort namen experts aan dat de groei stopte bij het einde van de puberteit. Maar inmiddels is bekend dat de groei doorgaat tot het 25e levensjaar.

Pubers en hormonen

Alle veranderingen komen door hormonen. Deze hormonen worden gemaakt door de hypothalamus, hypofyse en de eierstokken of zaadballen. Zij zorgen onder andere voor het Follikel Stimulerend Hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon (LH).

Bij meisjes worden de eierstokken gestimuleerd om oestrogeen en progesteron. FSK zorgt voor de rijping van eierstokken en LH voor ovulatie. Oestradiol is een belangrijk soort oestrogeen en zorgt onder andere voor de ontwikkeling van de borsten

Bij jongens stimuleert LH de ballen om testosteron te maken tot wel 20 keer zo veel. Testosteron zorgt voor de lichamelijke ontwikkeling. Jongens krijgen meer haren, de stem wordt zwaarder en de botten worden sterker. Ook gaan de ballen zaadcellen produceren.

Ouders van pubers

Als ouder/opvoeder ontkomt je ook niet aan de effecten van de puberteit. Voor veel ouders wordt hun kind een onbegrijpelijk wezen. Niet voor reden vatbaar, afstandelijker en soms een ergenis.

Uit bed komen ‘s ochtend wordt een permanente strijd. Ook lijkt het onmogelijk om de puber klusjes te laten doen die eerder vanzelfsprekend waren.

Toch heeft dit grotendeels te maken met de veranderingen in het lichaam van het kind. De groei van het lichaam kost veel energie. Veel slapen is dan ook hard nodig.

Het slaapritme van pubers is ook anders. Ze worden later moe. Ze willen en kunnen dus later naar bed, maar hebben vervolgens 's ochtends moeite met opstaan. Hun hersenen zijn simpelweg niet geprogrammeerd om vroeg naar bed te gaan.

Genoeg slapen én goed slapen zijn wel enorm belangrijk voor de groei van het lichaam en de ontwikkeling van de hersenen. Genoeg slaap helpt een puber ook om beter met emoties om te gaan.

Het puberbrein

De veranderingen in het puberbrein zijn wellicht nog groter dan in hun lichaam. Ineens ontdekken pubers dat ze veel meer verbanden kunnen leggen en dat ze ouders/opvoeders minder nodig hebben.

Tegelijkertijd is het brein nog sterk in ontwikkeling en kunnen ze lang niet alles overzien en begrijpen. Een puber voelt zich het middelpunt van de wereld en niet altijd in positieve zin.

Het zelfbewustzijn neemt toe. Dit zorgt voor een kritische blik op zichzelf en op anderen. Tegelijkertijd beseffen ze zich ook dat anderen iets van hen vinden.

Terwijl ze ouders en andere opvoeders eerst waardeerden, worden deze nu saai, oninteressant en soms zelfs vijanden. Huishoudelijke taken worden bewust en onbewust vergeten. Of ze zien er het nut niet van in. Emoties zijn belangrijker dan rationeel denken.

De eerste verliefdheid

Een ouder die de eerste liefdes van een puber afdoet als een kalverliefde vergist zich. In deze periode ontstaat die belangstelling voor het andere geslacht, hetzelfde geslacht of anders.

Er ontstaat onzekerheid, misschien wel verliefdheid en kwetsbaarheid. Een verliefdheid zorgt voor hele heftige emoties. Vaak heftiger dan een latere verliefdheid. Een situatie relativeren is vrijwel onmogelijk.

Daarnaast zit het lichaam vol hormonen die pubers aanzetten om op een andere manier naar hun leeftijdsgenoten te kijken. De eerste mentale en fysieke verlangens steken de kop op.

Pubers en eten

Die groei in de puberteit moet ergens vandaan komen en pubers lijken dan ook alles naar binnen te werken wat voor het grijpen ligt. Dat is helemaal niet erg, maar zorg wel voor voldoende gezonde voeding.

Hier een paar trucjes om dat voor elkaar te krijgen:

• Er staat altijd een schaal vol met fruit dat ze lekker vinden. De smaak van pubers verandert, dus zorg voor variatie.
• Zorg dat er altijd brood is en voldoende gezond beleg. Brood is makkelijk voor pubers. Laat ze het zelf beleggen, dat zorgt voor meer bewustzijn.
• Probeer samen te werken. Wat vinden ze op dat moment lekker aan gezonde producten? En haal daar dan voldoende van in huis.
• Zet een kan water in de koelkast. Eventueel met wat citroen, munt of komkommer. En beperk de hoeveelheid frisdrank. Verbieden heeft vaak geen zin, maar wat niet voor het grijpen ligt...
• De standaard maaltijden zijn lekker, maar gezond en moeten tenminste een paar uur ervoor zorgen dat ze geen honger meer hebben.

Pubers en sport

De meeste pubers houden wel van sporten en bewegen, mits ze tenminste ergens goed in kunnen zijn, individueel of in een team. Bewegen is voor een opgroeiende puber minstens even belangrijk als voor een volwassene. Hoe krijg jij je puber aan het sporten als deze daar geen behoefte aan heeft of zich gewoon niet goed genoeg vindt?

In ieder geval heeft het weinig zin om erop aan te dringen, omdat het zo gezond is. Ook het argument dat hij of zij daarmee extra vrienden maakt, levert ook beslist geen enthousiasme op.

Wees samen actief en probeer verschillende vormen van beweging. Op die manier kunnen ze zelf kiezen waar ze zich prettig bij voelen. Als daar een passie voor een bepaalde sport en vrienden uit voort vloeit, dan is dat mooi meegenomen.