Actieve kool of “activated charcoal”: hét nieuwe wondermiddel?

Je hebt het misschien online al wel voorbij zien komen: pikzwarte ijsjes, smoothies en andere gerechten. Niet gemaakt met allerlei kunstmatige verfstoffen, maar ‘gewoon’ met houtskool. Want actieve kool, of ‘activated charcoal’, is dé nieuwe hype in de wondere wereld van de superfoods.

Maar zoals wel vaker is er ook reden om sceptisch te zijn. Want kan een lepeltje houtskool per dag inderdaad je humeur, cholesterol en mondhygiëne verbeteren? We bespreken het in de blog van vandaag!

Wat is actieve kool?

Actieve kool of activated charcoal is niet hetzelfde als de houtskool die je op de barbecue gooit. Stop die ook vooral niet in je mond, want daar wordt je lichaam sowieso niet blij van… Actieve kool bestaat in plaats daarvan uit turf- en plantenresten die met een gas bewerkt worden na de verbranding. Daarmee wordt het ‘geactiveerd’.

Dat wil zeggen dat de houtskool een negatieve lading krijgt. Je kunt het goedje zien als een soort vermalen negatieve magneetpool, die positief geladen deeltjes aantrekt. Door die eigenschap heeft actieve kool een sterk absorberende werking voor sommige stoffen.

Actieve kool als antigif

Dat effect kent al enkele eeuwen zijn toepassing in de medische wetenschap. Bij veel mensen het bekendst is waarschijnlijk het noritpilletje, een middel tegen diarree. Houtskool kan namelijk, juist door die absorberende werking, voor wat meer verstopping zorgen.

Verder wordt actieve kool ook als tegengif gebruikt voor sommige gifstoffen. Zo binden bijvoorbeeld bleek, kwik en sommige pesticiden zich goed aan het middel. Als een kind per ongeluk een schoonmaakmiddel heeft gedronken, kan zo’n pilletje houtskool dus schade voorkomen of verminderen.

Actieve kool als gezondheidswonder

Tegenwoordig wordt actieve kool echter ook voor heel andere doeleinden aangeprezen op het internet. Die ontgiftende werking zou namelijk niet alleen van pas komen wanneer je met een fles bleek te maken hebt. Actieve kool biedt volgens sommige ook een goede methode om andere giftstoffen uit je lichaam te detoxen.

Zo zou het winderigheid kunnen verminderen, de schade van pesticiden kunnen beperken en je nieren kunnen ontslasten. Daarnaast zou je het je cholesterol kunnen verlagen. Actieve kool zou zelfs een redmiddel zijn als je een kater hebt.

Zijn er bijwerkingen?

De meeste blogs en websites noemen daarbij ook triomfantelijk dat je actieve kool zonder enige bijwerkingen kunt nemen. En inderdaad, het middel is in principe vrij verkrijgbaar bij drogisterijen en dergelijke. Dat betekent echter niet dat het geen gevolgen kan hebben!

Een belangrijk nadeel is dat actieve kool niet alleen slechte stoffen uit je lichaam aantrekt! Sterker nog, officiële naslagwerken voor apothekers waarschuwen dat het de werking van medicijnen ook kan verminderen. Zo vergroot je bijvoorbeeld het risico op een zwangerschap als je actieve kool bij de anticonceptiepil neemt.

Daarnaast kunnen ook vitamines en mineralen door de actieve kool geabsorbeerd worden. Als je het middel langdurig gebruikt, leidt dat dus tot tekorten. Ten slotte kun je er ook stevige constipatie van krijgen, en in sommige gevallen ook misselijkheid of buikpijn.

De onzin van detox

Daar komt nog een ander, algemener punt bij: detoxmiddeltjes zijn eigenlijk altijd onzin. Je lichaam heeft zijn eigen detoxsysteem, bestaande uit onder andere je lever en nieren. Die zijn er optimaal op ingesteld om schadelijke stoffen zo snel mogelijk af te voeren – en dat doen ze doorgaans prima.

Natuurlijk kunnen schadelijke stoffen bij een slecht dieet ophopen – maar dan gaan wat superfoods je niet redden. En als je wel een goed voedingspatroon hebt, heb je geen aanvullende detox nodig. Detox superfoods zijn dus ofwel ontoereikend, ofwel overbodig.

Voor actieve kool in het bijzonder geldt dat zeker. Er is namelijk geen kwalitatief bewijs, volgens de huidige wetenschappelijke maatstaven, dat houtskool een positief effect heeft op je gezondheid. De gevolgen van langdurige frequente inname zijn bovendien gewoon nog niet goed onderzocht.

Dus: activated charcoal?

Kortom, is er een reden om aan de activated charcoal te gaan? Afgezien van de fotogenieke kleureffecten – nee, eigenlijk niet. Voor zo ver we weten is het nut afwezig. En het kan je wel een vitaminetekort of – als je pech hebt – een baby opleveren.

Heb je per ongeluk een fles antionkruidmiddel gedronken, dan is het een nuttig goedje. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld bij een overdosis drugs. Maar om het dagelijks door je smoothies te gooien is nergens voor nodig!