Syndroom RED-S: te weinig energie, teveel training

Het Syndroom RED-S heeft te maken met de energiebalans. Oftewel de energie die je verbruikt en de energie die je lichaam nodig heeft om gezond te functioneren. Wanneer de energie niet in balans is, krijg je niet alleen te maken met een beetje vermoeidheid. Op den duur kunnen er ernstigere klachten ontstaan. In dit artikel vertellen we je meer over Syndroom RED-S. Wat het is, waaraan je het kunt herkennen en de gevolgen ervan.

Wat is het syndroom RED-S?

Syndroom RED-S heette tot 2014 anders. Namelijk ‘Female Athlete Triad’, oftewel de ‘vrouwelijke atleet triade’. Tot 2014 lag de nadruk namelijk op drie symptomen: een verstoord eetpatroon, een onregelmatige menstruatie en een lagere botdichtheid.

Het ‘International Olympic Committee’ (IOC) besloot het syndroom in 2014 een andere naam te geven, omdat het niet alleen bij vrouwen voorkomt. Uiteraard met uitzondering van het symptoom van onregelmatige menstruatie.

De nieuwe term RED-S geeft ruimte voor meer symptomen en gevolgen. RED-S staat voor Relative Energy Deficiency in Sport. In het kort houdt het in dat het lichaam door een langdurig energietekort niet meer goed kan functioneren.

Wanneer het lichaam onvoldoende energie heeft om goed te functioneren, maar er wel veel gesport wordt en er onvoldoende tijd voor herstel is, dan ontstaan er klachten. Het betekent overigens niet dat er ook altijd sprake is van ondergewicht. Het gaat om een combinatie van:

• Laag tot normaal lichaamsgewicht
• Onvoldoende voeding
• Zware training
• Te weinig rust en herstel

Energiebeschikbaarheid

Hoe ontstaat zo’n energietekort? De belangrijkste oorzaak is een lage LEA. LEA staat voor lage energiebeschikbaarheid. De energiebeschikbaarheid wordt bepaald door de energie-inname minus het energieverbruik. Het energieverbruik drukken we uit in het kilocalorieën per kilogram vetvrije massa.

Energie krijg je via voeding. Die energie heb je allereerst nodig voor de noodzakelijke processen in het lichaam. En daarnaast voor je training. Als algemene richtlijn voor vrouwen is 45 kcal per kilogram vetvrije massa per dag een optimale energiebeschikbaarheid.

Voorbeelden

Nora weegt 64 kilogram en heeft een vetpercentage van 21%. Zij heeft dus een vetvrije massa van 79% en dus 50,56 kilogram. Nora loopt hard en doet spierversterkende oefeningen. Daarmee verbrandt zij zo’n 750 kcal extra per dag. Nora eet op een dag rond de 3000 kcal.  

 De energiebeschikbaarheid is (3000 – 750) / 50,56 = 44,5. Zij zit hiermee op net voldoende energiebeschikbaarheid. Had Nora maar 1800 kcal per dag gegeten. Dan ziet de uitkomst er anders uit: (1800 – 750) / 50,56 = 20,78. Onder de 30 spreken we van een lage energiebeschikbaarheid die negatieve gevolgen kan hebben voor de gezondheid. 

Negatieve energiebalans en afvallen 

Om af te vallen moet je ook meer verbranden dan je binnenkrijgt. Een negatieve energiebalans dus. Je hoeft echter niet direct bang te zijn om direct dit syndroom te krijgen. Het wordt pas problematisch wanneer de energiebalans te lang te negatief is.  

Dit is ook een reden waarom een crashdieet of langdurige diëten zo slecht is. Bij een crashdieet krijg je dermate weinig energie binnen, dat je lichaam te weinig binnenkrijgt om te kunnen functioneren. En bij een te lang dieet duurt het eenvoudigweg te lang waardoor het lichaam zich gaat aanpassen in negatieve zin. 

Symptomen en gevolgen van Syndroom RED-S

De symptomen kunnen uiteenlopen. Je bent vaak gevoelig voor verkoudheid en infecties, je bent heel erg moe, je valt af, krijgt snel blessures en hebt verminderde kracht. Daarnaast kan je humeur heel erg gaan schommelen. 

Ernstigere symptomen zijn botbreuken, een onregelmatige of wegblijvende menstruatie, gebrek aan libido en onvruchtbaarheid, afwijking van groei en ontwikkeling bij kinderen en psychische stoornissen.  

Bij een langdurige negatieve energiebalans past het lichaam de ruststofwisseling aan, zodat het minder energie verbrandt. Er treden dan ook hormonale veranderingen op. Wanneer dit het geval is bij een dieet, zal die persoon nog minder moeten eten of meer verbranden. Een vicieuze cirkel. 

Preventie beter dan genezen 

Het RED-S syndroom wordt niet snel gediagnostiseerd. De symptomen zijn divers en kunnen ook worden weggewimpeld omdat het ‘bij afvallen hoort’. Zeker bij sporters, die er vaak al afgetraind en in sommige ogen ‘gezond’ uitzien en waarbij veel trainen het resultaat van discipline en motivatie is.  

Sporters merken de gevolgen snel. Het heeft een grote invloed op de prestatie. Wanneer dat het geval is en de echte oorzaak niet herkend wordt, zal de sporter zichzelf de schuld geven. Wellicht gaat hij of zij nog harder trainen.  

Preventie is beter dan genezen. Dat betekent dat sporters en trainers zich goed moeten verdiepen in het lichaam en moeten luisteren naar grenzen. Er moet voldoende aandacht besteed worden aan voeding en rust op basis van gedegen kennis.  

Alle sporters die intensief trainen en een strikt dieet volgen kunnen RED-S krijgen. Sporters waarbij een laag lichaamsgewicht belangrijk is, lopen meer risico. Sporten waarbij dat belangrijk is zijn bijvoorbeeld turnen en kunstschaatsen. Ook duursporten, zoals wielrennen, roeien en langeafstandslopen. 

Syndroom RED-S komt voor bij zowel vrouwen, als mannen. Bij zowel topsporters, als amateursporters. In de amateursport is het risico groter, omdat daar de kennis over het syndroom minder groot is en er dus vaker te laat wordt gesignaleerd.