Dikmakers: wat zijn het, en bestaan ze eigenlijk wel?

Je hoort vaak dat producten omschreven worden als ‘echte dikmakers’. Daar komt vaak een strenge waarschuwing bij: deze dingen mag je nóóit eten, want je wordt er gegarandeerd dik van. Een beetje verwarrend is dan natuurlijk wel dat iedereen weer andere voeding tot dikmakend verklaart…

Hoe zit het nou echt? Zijn vetten dikmakers, of koolhydraten? En in hoeverre moet je ze daadwerkelijk vermijden? Dat zit net iets genuanceerder dan dieetsites je vaak willen laten geloven!

Wat zijn dikmakers?

Onder dikmakers wordt vaak verstaan: producten waar je ‘vanzelf’ dik van wordt. Sommige bronnen beweren zelfs dat de calorieën uit dit soort producten rechtstreeks in lichaamsvet worden omgezet. Je zou ze dus nooit gewoon kunnen verbranden, hoe actief je ook bent.

Een iets mildere definitie is dat dikmakers producten zijn waar je snél van aankomt. Ze hebben, met andere woorden, eigenschappen die heel makkelijk voor een overschot aan calorieën zorgen. Het is volgens deze opvatting echter niet zo dat deze producten helemaal automatisch voor gewichtstoename zorgen.

Bestaan dikmakers wel?

Hoe veel klopt er nu van de verhalen die je vaak over dikmakers hoort? Over de producten waar je automatisch dik van wordt, kunnen we kort zijn: die bestaan niet. Er is geen speciaal soort calorieën dat niet verbrand kan worden, en niets gaat direct door naar je vetreserves. Als je een calorietekort heb, val je af, uit welk voedsel die calorieën ook afkomstig zijn.

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat ieder voedsel daarbij even goed voor je is. Er zijn wel degelijk producten die relatief veel calorieën bevatten, of waar je makkelijk te veel van eet. Je zou die dikmakers kunnen noemen. Niet omdat je er vanzelf van aankomt, maar omdat je er een beetje mee uit moet kijken.

Zijn koolhydraten dikmakers?

Met die kennis in ons achterhoofd kunnen we eens kijken naar producten die vaak tot dikmakers bestempeld worden. Koolhydraten zijn daarvan het bekendste voorbeeld. Vandaag de dag proberen talloze diëten je wijs te maken dat koolhydraten dé oorzaak zijn van jouw overgewicht.

De reden daarvoor zit hem in het hormoon insuline. Dat hormoon wordt door je lichaam aangemaakt wanneer je koolhydraten hebt gegeten: het helpt je om glucose op te nemen. Insuline heeft echter nog een functie: het zorgt dat overtollige calorieën als lichaamsvet opgeslagen kunnen worden.

De conclusie is: koolhydraten veroorzaken vetopslag. Dikmakers, dus! Dat klinkt mooi, tot je er eens wat beter over na gaat denken. Koolhydraten zelf worden écht niet altijd vet. Alleen als er energie overblijft – omdat je meer eet dan je verbruikt – worden ze als vet opgeslagen. Erger nog: ook eiwitten en vetten worden gewoon in lichaamsvet omgezet als je er te veel van eet.

Het zijn dus niet de koolhydraten die vetopslag veroorzaken. De enige schuldige is het overschot aan calorieën dat optreedt als je te véél koolhydraten – of eiwitten en vetten – eet. Koolhydraten tot automatische dikmakers benoemen is dus veel te kort door de bocht.

Zijn vetten dikmakers?

Een andere voedingsgroep die veel als dikmaker gezien wordt, is die van de vetten. Een decennium geleden was het daarom de rage om alles in vetvrije varianten te eten. Daar komen we nu steeds meer van terug, maar producten als vetarme pindakaas en light kokosmelk worden nog steeds veel verkocht.

De belangrijkste reden is dat vetten relatief veel energie leveren. Met 9 kcal per gram is dat ruim twee keer zo veel als koolhydraten en eiwitten, met 4 kcal per gram. Ook dat wil echter niet zeggen dat je ‘vanzelf’ een calorieoverschot krijgt als je af en toe vette producten eet! Zolang je dat met mate doet, is er niets om je druk over te maken.

Sterker nog: het is aan te raden om genoeg gezonde vetten in je eetpatroon te verwerken. Die zorgen er namelijk ook juist voor dat je je goed verzadigd voelt. Daarmee helpen ze je ook om minder te eten, zodat je per saldo juist minder calorieën binnen krijgt.

Dikmakers om voor uit te kijken

Voor zowel koolhydraten als vetten is er dus geen reden om ze ontwijken. Zijn er dan helemaal geen ‘dikmakers’ die je niet moet eten? Zo is het nu ook weer niet: er is één categorie waar je wel zo veel mogelijk mee moet minderen.

Het gaat dan om producten die wel veel calorieën leveren, maar geen nuttige voedingsstoffen. Ze dragen dus niets nuttigs bij aan het functioneren van je lichaam – of zijn zelfs schadelijk – maar verhogen wél je calorie-inname. Dat wil niet zeggen dat je ze nooit mag eten, maar zie ze als een uitzondering voor af en toe. Ze kunnen beter geen standaard onderdeel van je eetpatroon zijn.

De belangrijkste dikmakers in deze categorie zijn:

1. Alcohol

Alcohol wordt in onze maatschappij verrassend makkelijk geaccepteerd, als je bekijkt welke gevolgen het heeft. Voor je lichaam is het namelijk gewoon een giftige stof. Dat geldt niet alleen in grote hoeveelheden: ook een klein beetje kan bijvoorbeeld al je slaap en spijsvertering ernstig verstoren.

Daar komt nog eens bij dat het ook veel calorieën bevat. Eén gram alcohol levert 7 kcal. Zeker in zoete drankjes komt daar ook nog eens een flinke portie koolhydraten bij. Dat kan bij een feestje dus flink oplopen!

2. Toegevoegde suikers

Suiker is zeker niet per se slecht. De suikers in bijvoorbeeld fruit en zuivel zijn bijvoorbeeld prima – vooral omdat ze samengaan met veel andere nuttige voedingsstoffen. Die helpen je lichaam om ze beter op te nemen en voorkomen ongezonde pieken in je bloedsuiker.

Met toegevoegde suikers is dat anders. Tafelsuiker en fruitsiroop zijn bijvoorbeeld allemaal zo bewerkt dat ze eigenlijk alleen nog koolhydraten bevatten, en verder niets. Extra stoffen als vitamines, mineralen en vezels zijn tijdens het productieproces verdwenen. Dat betekent dus veel extra ‘lege’ calorieën.

Erger is nog dat dit soort snelle suikers wél voor een piek in je bloedsuiker kunnen zorgen. Na zo’n piek volgt altijd een extra diep dal, waarin je enorme behoefte aan snelle energie krijgt. Veel mensen eten daar snel wat suiker voor, en zo begint de hele cyclus weer opnieuw. Het gevolg is dat je blijft eten – en daarmee al snel te veel eet!

3. Slechte vetten

Dan hebben we ten slotte nog de ongezonde vetten. In deze categorie vallen transvetten en, als je er te veel van eet, verzadigde vetten. Waar gezonde vetten – met mate – alleen maar goed voor je zijn, kun je van deze ongezonde vetten beter niet te veel eten. Ze verhogen dan namelijk de kans op hart- en vaatziekten en andere aandoeningen.

Transvetten vind je helaas in veel bewerkte producten. Alles dat gefrituurd is, bijvoorbeeld, maar ook gebak, bladerdeeg en margarine. Op het etiket staan ze meestal vermeld als halfverharde plantaardige vetten.

Stiekeme dikmakers

Ten slotte is er nog de categorie die we ‘stiekeme dikmakers’ noemen. Deze voedingsmiddelen zijn op zich niet heel ongezond, maar bevatten wel veel calorieën. Juist door dat gezonde imago nemen mensen echter snel aan dat ze er onbeperkt van mogen eten. En dat zorgt dan weer snel voor een overschot aan calorieën!

Meer over dit soort stiekeme dikmakers lees je in deze blog. Voor de meeste van deze producten geldt: je kunt ze af en toe best met mate eten. Let er echter wel goed op dat ze meer energie leveren dan je op het eerste gezicht verwacht!